[Kraków] Dworek Białoprądnicki

Dworek Białoprądnicki to jeden z okazalszych kompleksów dworkowych w Małopolsce, którego historia rozpoczyna się już w XVI wieku. W historii dworek gościł najwybitniejszych przedstawicieli polskiej kultury, a dziś w jego budynkach mieści się centrum kulturalne. Wokół dworku rozciąga się park  im. Tadeusza Kościuszki.Początki dzisiejszego dworku sięgają lat 1505 - 1550, kiedy to kanclerz wielki koronny i biskup krakowski Samuel Maciejowski zbudował w tym miejscu letnią rezydencję. Pod względem architektonicznym reprezentowała ona typ willi włoskiej. Willa tętniła życiem i była miejscem spotkań wybitnych ludzi epoki: dyplomatów, poetów i myślicieli. Przykładowo, tu Łukasz Górnicki napisał "Dworzanina Polskiego". W latach 1550 - 1560, kolejny właściciel biskup Andrzej Zebrzydowski rozbudował willę i uzupełnił jej wnętrze i najprawdopodobniej stworzył mały system obronny. Na początku XVII willa uległa zniszczeniu, a biskup Piotr Gembicki podjął się jej odbudowy."Potop szwedzki" znów zniszczył rezydencję, a kolejną jej przebudowę prowadził w latach 1665-69 biskup Andrzej Trzebnicki. Biskup Kajetan Sołtyk wzbogacił obiekt o elementy barokowe. Twórcą barokowej fazy rozbudowy był architekt Jakub Fontana. Początkowe lata rządów biskupa Kajetana Sołtyka były ostatnim okresem świetności dworku, nazywanego biskupim zespołem pałacowym. Podczas konfederacji barskiej pałac został zniszczony i na jakiś czas zmienił właścicieli. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w tej okolicy gromadziło się wojsko powstańcze. W 1796 roku Austriacy skonfiskowali i wydzierżawili dworek. Od tego czasu obiekt podlegał ciągłym przebudowom i utracił swój dawny charakter. W okresie Księstwa Warszawskiego obszar podworski dzierżawili chłopi. W połowie XIX wieku posiadłość podzielono. Centralna część posiadłości pozostała w rękach jednego właściciela: najpierw pani Jasińskiej, później rodziny Jaroszyńskich, Halskich i do końca lat 50' XX wieku – Mirockich. W latach 50. XX wieku władze komunistyczne przejęły zaniedbaną i zniszczoną posiadłość i przeznaczyły ją na cele kulturalne. W roku 1973 utworzono tu Dzielnicowy Dom Kultury. Przez kilkadziesiąt lat działalności dworek stał się bardzo ważnym ośrodkiem kulturalnym w Polsce, z którym związanych jest wiele wybitnych postaci życia kulturalnego Polski.